ในปัจจุบันคนไทยมีอายุยืนยาวขึ้นและกำลังก้าวเข้าสู่สังคมผู้สูงอายุมีประมาณการณ์ว่าสัดส่วนผู้สูงอายุของประชากรไทยจะเพิ่มขึ้นถึง 17% ในปี 2563 แต่เมื่อสูงวัยขึ้นมักจะมีโรคต่างๆ ที่ตามมาโดยเฉพาะพวกโรคเรื้อรังต่างๆ เช่น โรคความดันโลหิตสูง ไขมันในเลือดผิดปกติ และเบาหวาน โดยมีผู้ป่วยเพียงบางส่วนที่รู้ตัว และได้รับการรักษา และผู้ป่วยที่ได้รับการรักษาแต่ควบคุมไม่ได้ก็มีจำนวนไม่น้อย ผู้ป่วยโรคเรื้อรังเหล่านี้จำเป็นต้องใช้ยารักษาเป็นประจำ และต่อเนื่อง
ดังนั้น ผู้ที่ต้องใช้ยาเป็นประจำควรมีสมุดบันทึกยาพกไว้ติดตัว ซึ่งสมุดบันทึกยา คือ สมุดที่บันทึกรายการยา ที่ผู้ป่วยต้องใช้เป็นประจำอย่างต่อเนื่อง ไม่ว่าจะเป็นยาที่ได้จากโรงพยาบาล ร้านยา คลินิก ศูนย์บริการสาธารณสุข หรือ สถานพยาบาลอื่นๆ ในสมุดบันทึกยานอกจากจะมีรายการยาทั้งหมดที่ผู้ป่วยได้รับแล้ว ยังมีการบันทึกรายละเอียด ที่สำคัญของผู้ป่วยไว้ เช่น อายุ น้ำหนักตัว ส่วนสูง รวมทั้งประวัติการแพ้ยา อาการข้างเคียงของยาที่เกิดขึ้นกับผู้ป่วย พฤติกรรมเสี่ยงต่างๆ เช่น การสูบบุหรี่ ดื่มแอลกอฮอล์ เป็นต้น ซึ่งจะช่วยให้แพทย์หรือเภสัชกรสามารถส่งต่อข้อมูล เรื่องยา และเลือกจ่ายยาที่เหมาะสมกับผู้ป่วยโดยไม่มีปัญหากับยาที่ผู้ป่วยใช้เป็นประจำอยู่แล้วทำให้ลดความเสี่ยง ต่อการได้รับยาซ้ำซ้อน ยาตีกันหรือแพ้ยาซ้ำ รวมถึงเพิ่มความปลอดภัยจากการใช้ยาให้แก่ผู้ป่วยได้ดียิ่งขึ้น นอกจากนี้ในภาวะฉุกเฉิน หรือเมื่อเกิดวิกฤติภัย สมุดบันทึกยาที่พกติดตัวไว้ยังสามารถช่วยให้ผู้ป่วยที่ไม่มีโอกาส ไปรับการรักษาในสถานพยาบาลเดิม สามารถรับยาจากหน่วยบริการอื่นได้อย่างต่อเนื่อง
นอกจากนี้หากมีการไปพบแพทย์หลายๆ โรงพยาบาลหรือคลินิกอาจทำให้ผู้ป่วยได้รับยาชนิดเดียวกัน จนเกิดการรับประทานยาซ้ำซ้อน หรือเกิดการตีกันของยา ซึ่งอาจก่อให้เกิดผลข้างเคียงรุนแรงแก่ผู้ป่วยได้ การไปพบแพทย์หรือเภสัชกรจึงควรมีรายการยา หรือนำยาที่กำลังใช้อยู่ทุกชนิดไปด้วยทุกครั้งเพื่อให้เภสัชกรพิจารณา ว่ามียาที่รับประทานซ้ำซ้อนกันหรือไม่ หรือมียาชนิดใดที่ตีกันหรือไม่จะได้หาทางแก้ไขและป้องกันเพื่อให้ผู้ป่วยปลอดภัย จากการใช้ยา
ข้อควรปฏิบัติเพื่อลดปัญหาจากการใช้ยา
- ต้องรู้จักชื่อยาและความแรงของยาที่ใช้
- มีประวัติแพ้ยาต้องแจ้งแพทย์ เภสัชกรทุกครั้งเมื่อมารับการรักษา
- ถ้ามียา สมุนไพร อาหารเสริมที่ต้องใช้เป็นประจำควรบันทึกไว้ในสมุดบันทึกยา และให้แพทย์ หรือเภสัชกร ดูทุกครั้งเมื่อมารับการรักษา
- ก่อนใช้ยา ควรอ่านฉลากยาอย่างละเอียด และไม่ควรกินยาของคนอื่น การไม่อ่านฉลากยา และใช้ยาผิด อาจทำให้เกิดอันตรายถึงแก่ชีวิตได้ หากมีข้อสงสัย ให้ปรึกษาเภสัชกรทุกครั้ง
- ใช้ยาตามคำแนะนำในฉลากยา
- ผู้ป่วยที่มีภาวะตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร ควรแจ้งเภสัชกรทุกครั้งที่รับยาเพื่อให้เภสัชกรพิจารณาความเหมาะสม ของยา และผลของยาที่อาจมีต่อบุตรในครรภ์หรือบุตรที่ได้รับนมแม่
- ภายหลังที่ใช้ยาที่ไม่เคยรู้จัก หรือใช้เป็นครั้งแรกให้หมั่นสังเกตตัวเองถ้าพบความผิดปกติสงสัยแพ้ยาให้รีบกลับ มาพบแพทย์หรือปรึกษาเภสัชกรใกล้บ้าน
ในส่วนของผู้ป่วยและผู้ใช้ยาควรดูแลบันทึกการใช้ยาของตนเองเพื่อความปลอดภัยรวมถึงการบันทึกรายการยา สมุนไพร อาหารเสริม ที่หาซื้อมาใช้เองเพิ่มเติม เพื่อให้มีบันทึกยาที่สมบูรณ์พอที่จะเป็นเครื่องมือในการป้องกันอันตราย จากยาและช่วยให้เกิดความปลอดภัยในการใช้ยาอย่างแท้จริงหากมีปัญหาเรื่องการใช้ยาหรือสมุนไพรให้ปรึกษาเภสัชกร
